همان - تــــــــک زنــــــگ یــــــک

همان

در هر دعایی وقتی مطلبی را از خدا درخواست می‌کنیم، امتحانات الهی را در پیش دارد، حال با ‏وجود این امتحانات آیا این دعا را نسبت به اینکه از عهده امتحانات آن بر آیم یا نه بخوانم یا اینکه ‏باید منتظر موقعیتی دیگر برای خواندن آن بود؟

‏1ـ برای نیل به کرامت نزد خدای کریم با کرامت‌ترین کالا را باید هزینه نمود و آن نیایش خاضعانه است، ‏چه اینکه رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «لیس شیءٌ أکرم عند الله من الدعاء»(1). خضوع دعا ‏همان طمأنینه توحیدی است که با اضطرار همراه است؛ «أمّن یجیب المضطرّ إذا دعاه و یکشف ‏السّوء»(2)، نه با اضطراب، زیرا موحّد مطمئنّ است، نه مضطرب. هر اندازه اضطرار و ادراک حضوری فقر و ‏ضرورت بیشتر باشد، قرب خدایِ اجابت کننده کامل‌تر خواهد بود؛ «فإنّی قریبٌ اُجیب دعوة الداع إذا ‏دعانِ»(3).‏
حالتِ خاص مناسبِ دعای مخصوص است، هرچند اصل دعا هماره مطلوب است. دعا کننده هیچگاه آیس ‏برنمی‌گردد، اگر همان خواسته برخاسته از مصلحت بود، اجابت می‌شود، وگرنه عطای دیگری اضافه می‌شود ‏که بدیل افازه? انجام نشده است. چون راز تبدیل و رمز تأخیر اجابت حکیمانه است؛ «و لعلّ الّذی أبطأ عنّی ‏هو خیرٌ لی لعلمک بعاقبة الاُمور»(4)، لذا ادب نیایش اقتضای ستایش مطلق دارد.‏
اگر مضمون برخی از دعاهای مأثور بلند و صعب المنال بود، سهولت آن از خدای سبحان درخواست شود؛ ‏گرچه تمام رخدادهای دنیا آزمون الهی است، ولی توفیق کامیابی در آن را می‌توان با نیایش فراهم نمود. ‏انتظار برای اصل دعا روا نیست، هرچند تحصیل زمینه? برخی از ادعیه را فراهم کردن، بهتر از شروع به نیایش ‏بدون فراهم کردن شرائط برتر است. از ابتدایی‌ترین شرائط دعای متقرّبانه پرهیز از خانه? رنگین است، چه ‏رسد به رنگین نمودن خانه. به ما چنین توصیه کرده‌اند:‏
همه اندرز من به تو این است که تو طفلی و خانه رنگین است
داعی بکوشد در غبارروبی صحنه? دل موفق شود اولاً، تا در حرم دل غیرخدا رَخنه نکند، آنگاه سعی کند تا ‏در سپردن خانه? دل به دلدار از اصل خانه صرف نظر نماید ثانیاً، چون محبوب راستین نیازی به خانه غیر ندارد و ‏خانه نیز به اندازه? هستی خود مزاحم حضور دلدار است.‏
برون شـو ای غــــــم از سینه که لطف یار می‌آید
تو هـم ای دل ز من گـم شـو که آن دلـدار می‌آیـد(5)‏
به هر تقدیر، دعای خائفان از دوزخ جدای نیایش مشتاقان بهشت است و درخواست این دو گروهِ میانه ‏غیر از مناجات محبّان و شاکران است که نجوای: «ما کنت أعبد ربّاً لم أره»(6)، هوش از عرشیان ‏سروش‌آور می‌رباید.‏
‏2ـ دعا همانند عبادت‌های دیگر اضلاع کثیر دارد که به لحاظ هر ضلع او حکم خاصی مطرح است، زیرا دعا ‏به لحاظ خود داعی اثری دارد که حضرت ختمی مرتبت (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) آن را بهترین درخواست معرفی ‏کرد: «أفضَلُ الدعاء دعاء المرء لنفسه»(7) و به لحاظ تأثیر آن در دشمن‌زدایی، رسول گرامی ‏‏(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) چنین فرمود: «الدعاء سلاحُ المؤمن»(8) و به لحاظ سرعت اجابت آن اگر درباره? برادر ‏مؤمن و در غیاب وی باشد، از آن حضرت (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) چنین رسیده است: «دعوتان لیس بینهما و ‏بین الله حجابٌ دعوة المظلوم و دعوة المرء لأخیه بظهر الغیب»(9).‏
‏(1) نهج‌الفصاحه، ج 1، ص 327.‏
‏(2) سوره? نمل، آیه? 62.‏
‏(3) سوره? بقره، آیه? 186.‏
‏(4) مفاتیح‌الجنان، دعای افتتاح.‏
‏(5) دیوان شمس، ش 593.‏
‏(6) توحید صدوق، ص 308؛ بحارالأنوار، ج 4، ص 44.‏
‏(7) نهج‌الفصاحه، ج 1، ص 321.‏
‏(8) همان، ص 323.‏
‏(9) همان، ص 322.‏

جوادی آملی، آذر 1381‏

نظر دیگران ()
بردبار ( شنبه 89/3/22 :: ساعت 12:20 عصر )